Konpetentzia-unitatea, diziplinartekoa eta etapa-artekoa, 1938ko Ezkabako ihesaren inguruan.

Artikulua Ainhoa Iribarren eta Loli Gimeno irakasleek idatzi dute

Ihesa handia eskumen-proiektu hezitzailea da, gehienbat Nafarroako Memoriaren Institutuak finantzatua, eta Nafarroan memoria historikoa berreskuratzea eta hezkuntza-metodologia aktiboak konbinatzen ditu, hala nola proiektuetan oinarritutako elkarlaneko ikaskuntza (ACBP) eta gamifikazioa. Proiektuaren zatirik handiena etapa eta espezialitate desberdinetako irakasleek elkarlanean sortu eta garatu dute. Hezkuntzak metodologia mistoak, aktiboak eta motibatzaileak erabili behar direla eta oinarrizko gaitasunak zeharka, diziplinartekotasunez eta, batez ere, motibatzaile gisa landuz, ikasgelatik kanpoko espazioak bete ditzakeela sinesten dute irakasle hauek.

Jarraian, proiektu hau 2020-21 ikasturtean gauzatu ahal izateko beharrezkoak izan diren jarduera-ildoak deskribatzen dira.

Lehenengo esku-hartze ildoa: proiektuan parte hartzen duten irakasleen prestakuntza

Proiektuaren lehen fasea proiektuan parte hartu nahi duten irakasleentzako prestakuntza diseinatzea izan zen. Ikastaroaren helburua bikoitza zen: alde batetik, irakasleei prestakuntza eman behar zitzaien hezkuntzan ihes egiteko estrategia metodologiko mistoetan, gamifikazioan eta proiektuetan oinarritutako ikaskuntzan, ikasgeletan benetako ikaskuntza aktibatzea sustatuz proiektu propio eta tutorizatu batekin; bestetik, ikastaroan parte hartzen zuten irakasleak gaitu behar ziren proiektua ikasgelara aldaketa egokiekin eramateko.

Prestakuntza horren berezitasuna tailer-mintegi formatua izan zen, parte-hartzaileek metodologia aktiboetan trebatu ahal izateko eta, aldi berean, proiektuko lan-paketeak egokitzeko, irakasle bakoitzak berea eraiki eta praktikan jar zezan. 2020ko abenduan argitaratutako prestakuntza-deialdian, ikastaroaren helburuak eta edukien banaketa ikus daitezke emandako zazpi saioetako bakoitzean.

Ikasturteko lehen saioan, Escape Room “Quintana Hotela” jolasteko aukera izan genuen, Alvaro Escudero espezialistak diseinatutako rol-jokoa, hain zuzen ere. Ikasleek proiektuari ekingo zioten. Lau taldetan banatuta eta bi ordu pasatxoz, parte-hartzaileek askotariko frogak eta asmakizunak ebatzi genituen, 30eko hamarkadan Gaztelu Plazan kokatutako hotelaren eskriturak lortzen saiatzeko, eta estatu-kolpearen ondorioz, jabe legitimoek desjabetu zuten hotela

Bigarren saioan ihesaren garai historikoa testuinguruan kokatu zen. Gainerako saioetan, proiektuaren fase bakoitza osatzen duten lan-paketeak azaldu eta mendiko jardunaldia antolatu zen. Aldi berean, “Eginez ikasi” leloari jarraituz, parte-hartzaile bakoitzak bere proiektua sortzeko aukera izan zuen, lan-paketeak bere gelako errealitatera egokituz.

Bigarren esku-hartze ildoa: goi-mailako zikloetako ikasleen prestakuntza.

“Ihesa Handia” hezkuntza-proiektuaren barruan gamifikazio-teknikak erabili nahi dira, kasu honetan room ihes-jokoak. Hasiera batean, “Quintana Hotela” hall ihesa tipologiako jokoa diseinatzen da, zuzeneko rola ihes-gela bateko proba tipikoekin nahasten duena. Jolas honen bidez, ikasleak jolas tekniketara ohitzen hastea bilatzen dugu, ondoren haiek izan daitezen Ezkaba mendian bat diseinatzen dutenak.

“Quintana Hotela” jokoan jolastuz egiten den lehen jardunaldi hau 30 orduko prestakuntza baten hasiera da. Aldi horretan, Irunberriko Institutuko Gizarte eta Kirol animazioko eta Irakaskuntzako GMHZko ikasleek eta Nafarroako Hezitzaileen Eskolako animazio soziokulturaleko eta turistikoko GGMHko ikasleek Ezkaba Mendiko San Kristobal gotorlekuaren inguruan ihes-joko bat diseinatzen eta eraikitzen ikasiko zuten, 1938ko maiatzaren 22an izandako preso errepublikarren ihesa gogora ekarriz.

Behin ikasleek “Quintana Hotela” jokoan arituta, Ezkaban “mendi-escape” bat diseinatzeko erronkari aurre egin behar genion.

Prozesu honetan, diseinu-faseari dagozkion puntu hauek landuko ditugu:

• Helburuak hautatzea (jarduera planifikatzea, jokalariaren profila…)
• Murrizketak (iraupena, parte-hartzaileak, espazio erabilgarria)
• Gaia eta narratiba baten garapena.
• Erronken sekuentzia eta kopurua.
• Enigmak definitzea eta antolatzea.
• Parte hartzeko arauak eta “sariak”.

Puntu ezberdin hauei jarraituz, diseinatu ziren bi jokoei forma emanez joan ginen (bat hizkuntz-eredu bakoitzeko)

San Kristobaleko gotorlekura egindako lehen bisita gidatuarekin, gaia testuinguruan kokatzea lortu zen; hortik aurrera, ikasleak apirilaren 14rako escape joko bihurtuko zena asmatzen hasi ziren. Ikasi zuten nola bideratu ihes-room diseinuko teknikak eta nola aplikatu gai jakin batean, betiere errespetuzko ikuspuntu batetik eta omendu nahi genuen gaiarekin bat etorriz.

Normala den bezala, une zailak izan ziren, batez ere sortzen ziren proposamenen kopurua batzeko orduan, eta horrek berak eztabaidak sortzen zituen eta ikasleek beren proposamenak argudioen bidez defendatzen ere ikasten zuten. Gainera, elkarrizketa asko “proba” edo “jolas” ezberdinak proposatuz hasten ziren, eta 38ko maiatzean gotorlekuaren ihesaren protagonisten larruan jartzen ziren, beraz, ezagutza historikoa beharrezkoa bihurtu zen benetako frogak eta memoriarekiko errespetuzkoak egiteko.

Fermin Ezkieta ihesaldian adituaren eta Alvaro Escudero ihes-ekitaldien diseinuan adituaren laguntzarekin, aire zabaleko ihesaren jarduera prestatzen hasi ziren historia ikasten ari ziren bitartean, inoiz berriro gerta ez dadin gogoratzen dugun istorio hori.

Ezkaba mendira hainbat bisita egin ondoren, ekitaldia osatzen zuten zazpi proben kokapena erabakitzeko, baita Paz de Ziganda Ikastolako ikasleekin egindako entsegu orokor bat ere, dena prest zegoen, garaiko jantziak barne. Hala, apirilaren 14an, II. Errepublikaren aldarrikapena ospatzearekin batera, Nafarroako hainbat ikastetxetako 80 ikaslek Goi Mailako zikloetako ikasleek diseinatutako enigmak eta probak ebatzi behar izan zituzten, azkenean Urepelera iritsi eta ihes egindako presoekin biltzeko, ikasle eta irakasle batzuek ordezkatuta. Bide luze eta neketsua izan zen 3 hilabete baino gehiagoko ibilbidea, baina benetan merezi izan du.

Hirugarren esku-hartze ildo bat egon zen: proiektua Oinarrizko LHko, UCE, DBH eta Batxilergoko geletan. IES Huarte, IES Zizur, IES Mendillorri BHI, Claret-Larraona Ikastetxea, IESO Mendaur DBHI, CIP Donibane eta Iparralde DBHI ikastetxeetako 400 ikaslek baino gehiagok parte hartu zuten. Hala ere, COVID-19 zela eta, horietako 80k baino ezin izan zuten azken jardueraz gozatu Ezkaban.