Desobiratzeak

Memoria duten Eskolak programa barneko ikasleei zuzendutako jarduera erakargarrienen artean, biktimen senideen eta gazteen arteko topaketa adierazten dutenak daude. Topaketa, iraganean gertaera traumatikoak gertatu ziren lekuetan burutzen da; kasu honetan 1936ko udako altxamendu militarraren ondoren sortu ziren errepresio-prozesuekin lotuta. Azken urteotan, programan parte hartu duten ikastetxeetako ikasle batzuek hobi komun bat bisitatzeko aukera izan dute, Aranzadi Zientzia Elkarteko taldeak desobiratzea egin duenean. Aurretik ikasgelan lan eginda esperientzia behar bezala testuinguruan kokatzeko, desobiratzeko lanetan gazteak egoteak interes handiko memoria transmititzeko belaunaldien arteko topaketa aukera ematen du. Ekimen horri esker, desagertuen dramarekin harremanetan jarri dira, eta lekukoei eta informatzaileei entzuteko aukera izan dute. Batzuetan, lekuko horiek haurtzaroan pertsonak ezkutuko ehortzi aurreko hilketen berri izan edo ikusi zituzten. Era berean, Aranzadiko talde teknikoarekin hitz egin dezakete, desobiratze prozesuaren gorabehera guztiak bertatik bertara ezagutzeko. Esperientzia, diotenez, ahaztezina da; izan ere, hobiaren oinean, azaleratzen ari diren eskeleto-aztarnen aurrean, errazagoa da 36ko altxamendu militarraren ondoren gertatu zen errepresioaren giza inpaktua behar bezala neurtzea.

Desobiratze guztiek ez dute ikasleen bertaratzea ahalbidetzen, horietako asko jaiegunetan, opor-egunetan edo sarbide zaila duten lekuetan egiten baitira. Baina ez da presentzia testimoniala izan. Eskola-taldeek parte hartu dute Burutain (2017ko apirila), Urdaitz (2018ko martxoa), Leranotz (2018ko maiatza), Artaiz (2018ko abuztua), Etxalaz (2018ko iraila), Iruzkun (2019ko urria), Elkarte (2021eko urria), Antsoain (2022ko martxoa) edo Berriozarreko (2022ko martxoa) desobiratzeetan. Urte hauetan, 800 ikasle inguruk parte hartu dute, gehienak Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzakoak eta Batxilergokoak, baina, Leranotz eta Antsoaingo kasuetan, Lehen Hezkuntzako 6. mailako bi talde ere izan ziren.