ES | EU

Memoria Historikoa eta Hezkuntza

Memoria Historikoa Hezkuntzan

You are here: Home / Archives for Baliabideak

Urbikain. Etxalaz

por Leave a Comment

  • Kokapena: NA-150 errepidea, 5 eta 6 km-en artean, Agoitzerako bidean.
  • Gizabanako zenbakia: 6
  • Jatorria: Ezezaguna.
  • Hilketaren data: 1936ko abuztuan eta irailean.
  • Desobiratze data: 26/09/2018.

Eguesibarko Udalak eta Josetxo Arbizuk informazioa bildu zuten haraneko udalerrian egon zitezkeen hobiei buruz. Hala jakin zuten Ibiriku eta Etxalaz artean, Urbi ibaitik gertu, hobi bat baino gehiago aurki zitezkeela. 1979ko otsailean, dagoeneko, Caparrosoko emakume baten gorpua desobiratu zuten eremu hatan. 2018ko irailean, hobi berriak bilatzen hastean, ibai-ertzean bertan, hainbat hobi aurkitu zituzten, bata bestearengandik gertu.

Banako hiru hobi eta hobi hirukoitz bat aurkitu zituzten, luzetarako banda batean jarriak. Aztertutako sei burezurrek buruan su-armazko tiroek eragindako lesioake.

2018ko irailaren 26an egindako desobiratzera, Mendillorri BHIko ikasleak bertaratu ziren. Horrela kontatzen zigun bere esperientzia Irati Casado Medranok, DBHko 4. mailako ikasleak.

“Bertara iritsi ginenean, emozionatuta nengoen. Nire lehenengo aldia zen, hori ikusten nuena.  Horrelakorik ez nuen ikusi, ez telebistan ezta egunkari batean ere, bakarrik CSI eta horietako programetan agertzen diren gorpu faltsuak, baina ez egiazkoak. Laster nire emozioak aldatu ziren gorpuak ikusi nituenean. Harrituta nengoen. Azken finean, sei pertsonen gorpuak ziren, ez zen telebistan polizia programa hauetan erakusten dituzten gorpuen antzera. Hauek egiazkoak ziren. Agureak azaltzen hasi zirenean zer ikusi zuten txikitan, berriro harrituta gelditu nintzen entzutean bakarrik beraiek 5 urte zituztelarik, 6 pertsonen gorpuak ikustea, lurrean etzanda. Gorpuak ongi ikusteko, buelta bat emateko esan zigutenean, nire buruan pentsatzen hasi  nintzen nolakoa izan zen bizitza urte haietan. Errespetua ematen zidan, gorpuak han lurperatuta ikusteak, baina pena ere sentitu egin nuen, pertsona horien familiek nola pasatu zuten pentsatzean. Jakitea edo ikustea nola eramaten duten zure familiako bat eta, hortik aurrera, ez jakitea ezer eta seguraski pentsatzea hilda egongo dela, oso zaila izando zen eta nahiko mingarria. Amorrua ere sentitu nuen, hori egin zuten pertsonengatik. Nola ahal zuten hil pertsona bat, gorpua ezkutatu eta ez esan ezer familiari, pertsona horri buruz. Garai horretan egiten ziren gauzek asko haserretzen naute; pertsona bat hiltzea zure ideologia berbera ez izateagatik. Espero dut pertsona horien familiak aurkitzea eta agur hobekiago bat ematea”.

Desobiratze taldeak Mendilloriko ikasleen aurrean amaitu zuen lana
EITBek egindako erreportaia.

Artaiz

por Leave a Comment

  • Kokapena: Arruetako eremua, NA-234 errepidearen ondoan.
  • Gizabanako zenbakia: 2
  • Jatorria: Ezezaguna.
  • Hilketaren data: 1936ko abuztua.
  • Desobiratze data: 18/08/2018.

AFFNA-36-NAFSE elkarteko Josetxo Arbizuk jakinarazi zuen 1936ko abuztuan eraildako bi lagunen hobi komun bat zegoela. Hala berresten zen berak jasotako informazioen eta Unzitiko udaletxeko artxiboan aurkitutako dokumentuaren bidez (alkateak 1936ko abuztuan idatzia):

“Sobre las siete de la tarde del día de ayer 6 del actual y por el guarda rural de este valle, fueron hallados en el término de Artaiz a unos doscientos metros de la carretera que conduce a Urroz debajito de la senda que de Artaiz conduce a Lizarraga, dos hombres muertos. Ambos se hallaban en posición supina boca arriba con las manos atadas a la espalda, los que presentaban, el uno que representaba sobre 18 años un boquete producido por arma de fuego en ellado derecho de la cara faltándole medio carrillo media frente y casi todo el cráneo, teniendo la masa encefálica desprendida de su cabeza a un metro de distancia, así como trozos del cráneo. El otro, que representaba unos treinta años tenía un tiro en el pecho, otro en la nuca lado derecho y otro en el muslo de la pierna izquierda. Ambos tienen aspecto de obreros ribereños del campo. El primero vestía un trajecito oscuro, con bombacho azul alpargatas blancas bastante usadas sin calcetines, y camisa blanca. El segundo, un traje usado de rayas, camisa de rayas también calcetines grises y alpargatas blancas bastante usadas. Ninguno de los dos pudo ser identificado, y fueron ejecutados por unos Falangistas, los que en un Auto los condujeron hasta el carretil de Artaiz y allí desmontaron para conducirlos al punto donde fueron ejecutados y encontrados.
Unciti, 7 de agosto de 1936.

OFICIO AL SR. GOBERNADOR

PARTICIPO A V.E.. que sobre las siete de la tarde del día de ayer, y por el Guarda rural de este valle, fueron encontrados en término de Artaiz, jurisdicción de este Ayuntamiento, los cadáveres de dos hombres, de aspecto obreros ribereños, quienes fallecieron, según señales, por disparos de Máuser. Dadas las circunstancias por las que atraviesa ESPAÑA, se ordenó, sin más trámites su enterramiento.

Dios guarde a V.E. muchos años.
Valle de Unciti 8 de Agosto de 1936.
El Alcalde“

Ezkabako “Botilen Hilerria” egiten ari zen nazioarteko auzolandegian parte hartzen ari ziren gazteak desobiratzean izan ziren.

Nazioarteko auzolandegian parte hartzen ari ziren gazteak, Ana Ollo kontseilaria eta  Florentino Iranzo, hobia aurkitzen lagundu zuena.

Leranotz

por Leave a Comment

  • Kokapena: Leranotz Saigotserako bidean.
  • Gizabanako zenbakia: 2.
  • Jatorria: Ezkabako ihesaldia.
  • Hilketa data: 24/05/1938
  • Desobiratze data: 22/05/2018.

Leranotzeko zenbait bizilagunek 1938ko maiatzaren 24an exekutatutako bi pertsonako hobi baten berri eman zioten Fermin Ezkietari. Ihes egindako bi preso harrapatu eta eskolan atxiki zituzten. Han, Agorretako apaizak aitortu zituen. Herritik Oiazkorako bidetik eraman zituzten, hil zituzten lekuraino. Auzokoek gorpuak hobi batean lurperatu zituzten bide ertzean. Horrela, Joaquin Lusarretak, bidearen beste aldeko zelaiaren jabeak, hobia non zegoen baieztatu zuen.

Desobiratzea 2018ko maiatzaren 22an egin zuten, ihesaren 80. urteurrenean, eta Antsoaingo Ezkaba Ikastetxe Publikoko lehen hezkuntzako 6. mailako ikasle talde bat izan zen bertan.

https://youtu.be/sX5addd-nhs

Urdaitz

por Leave a Comment

  • Kokapena: Kaskaxu,  Arga ibaiatik hurbil.
  • Gizabanako zenbakia: 3.
  • Jatorria: Ezkabako ihesaldia.
  • Hilketa data: 23/05/1938.
  • Desobiratze data: 16/03/2018.

1938ko maiatzaren 22an, presoek Ezkabako San Cristobal espetxetik ihes egin zuten. Horietako asko, Esteribar haranean sartu ziren ihesaldian, iparralderantz joanez, 50 kilometro baino gehiagora zegoen Frantziako mugara iristeko helburuarekin. Horietako hiru Urdanizen atxilotu zituzten, eta ordu batzuk eman zituzten bertan. Bat maistraren etxean egon zen atxilotuta. Ihesaren biharamunean hil zituzten. Litekeena da bi asturiarrak izatea eta hirugarrena galiziarra.

85 urteko Teodoro Estebanen testigantzari esker aurkitu ahal izan zuten hobia. Bere oroitzapenak Txinparta elkarteak eta Luis Miguel Escuderok jaso zituzten. Teodorok Arga ibaiaren ibilguaren inguruko eremu bat zergatik ez zuen lantzen jakin zuenean, hiru pertsona lurperatuta zeudela jakin zuen. Lekukotasunak emandako informazioa erabakigarria izan zen hobia aurkitzeko.

Burlatako Askatasuna Institutuko eta Iruñeko San Fermin Ikastolako ikasleak bertaratu ziren.

Burutain

por Leave a Comment

  • Kokapena: Arletako zubia (Burutain).
  • Gizabanako zenbakia: 6.
  • Jatorria: Ezkabako ihesaldia.
  • Hilketa data: 26/05/1938.
  • Desobiratze data: 12-13/04/2017.

Informazioa Bideko Mitxingorria elkarteak eman zuen. Bertan, Burutaingo Martin Laguardiaren testigantza jasotzen zen. 1938an, 8 urterekin, pertsona horien hilketa ikusi zuen. Penaletik ihes egindako hiru preso mendian aurkitu zituzten, desorientatuta eta goseak. Burutaingo eskolara eraman zituzten, eta han Olagueko Guardia Zibilaren zaintzapean egon ziren, beste preso batzuekin batera. 1938ko maiatzaren 26an, Igokundearen egunean, denak joan ziren mezaren ondoren, Arletako zubiraino eraman zituzten. Etsaingo erretoreak lagundu eta aitorpena eskaini zien. Han, metrailadore batek edo batzuek tiro egin zieten atxilotutako sei gizonei. Lekukoa eta beste haur batzuk ibaiaren eta errepidearen beste aldetik ikusi zituzten. Burutaingo bizilagunek hilotzak lurperatu zituzten zanga moduko hobi batean, aurrez ibaiaren ertzean prestatua zegoena.

Desobiratze prozesuan Barañaingo Alaitz BHIko eta Iruñeko Iturrama BHIko eta Nafarroako Eskola Sanitarioko ikasleak izan ziren.

Etiketak

ahozko historia antzerki-lana Askatasunaren botilak baliabide didaktikoak Berriozar cementerio de las botellas cárcel depurazioa Desafectos erbestea errepresioa exhumaciones exhumazioak experiencias didácticas Ezkaba formación franquismo Fuerte de San Cristóbal fuga Gaztegune Giovanni Levi giza mugimenduak Hitzarmenak ies Marqués de Villena IES Mendillorri ies navarro villoslada ies valle del ebro IES Zizur irakasleak Iñigo Subiza Jordi Guixé Laura Benadiba lugares de memoria maistrak maisuak memoria memoria historikoa memoriaren tokiak omenaldia oroimena eta pentsamendu kritikoa Parque de la Memoria recursos didácticos represión testimonios unidad didáctica

texto

Últimas entradas

Últimos comentarios

    Meta